Veertigdagentijd 2020
Ds. Nellie van Voornveld en ds. Dora Hoekstra predikanten in de Protestantse kerk van respectievelijk De Schenkelkerk en de Hoeksteen schreven onderstaande overweging voor de veertigdagentijd die woensdag a.s. begint.
Op 26 februari begint met de ‘aswoensdag’ de veertigdagentijd. ‘Aswoensdag’ is een van oorsprong Rooms Katholiek gebruik. Op deze dag gaan de gelovigen naar de kerk om een ‘askruisje’ te halen, de priester strijkt met as een kruisje op iemands voorhoofd. De zondag erop is de eerste zondag in de veertigdagentijd. In de tijd van de Reformatie werd de nadruk op het vasten verlegd naar aandacht op het lijden en sterven van Christus.
In reformatorische kerken spreekt men ook eerder over de: lijdenstijd (zeven zondagen) dan over de veertigdagentijd. Overigens hield iemand als Calvijn vasten als een bijzondere vorm van schuldbelijdenis en verootmoediging wel in ere, maar in de aanloop naar Pasen lag de nadruk op het lijden van Christus en niet op het vasten door mensen. In onze tijd is de waarde van vasten weer herontdekt. Soms in de zin van: jezelf iets ontzeggen om het gangbare patroon te doorbreken en ruimte te maken voor het immateriële.
Vasten komt zowel in het Oude als Nieuwe Testament voor. In Exodus 34: 28 lezen we dat Mozes ‘veertig dagen en nachten bij de Eeuwige verbleef zonder te eten of te drinken’. Daarna ontving hij de Tien Geboden. In Daniël 10: 3 lezen we dat Daniël vastte nadat hem een moeilijke boodschap werd geopenbaard. Uit onder anderen Mattheus 4 weten we van Jezus die veertig dagen in de woestijn vastte voordat Hij werd verzocht door de duivel.
Op de website van het Nederlands Bijbelgenootschap Debijbel.nl, lezen we dat er wel kleine verschillen zijn tussen het vasten in het Oude en in het Nieuwe Testament. In het Nieuwe Testament is het uitgegroeid tot een teken van toewijding aan God. Je leest het hier vaak in één adem met gebed en het geven van aalmoezen.
De jezuïet en internetpastor Nicolaas Sintobin heeft veel ervaring met vasten. Volgens hem hoef je geen somber gezicht op te zetten wanneer je vast: ‘Vasten is juist mooi! Het is een innerlijk proces, het gaat om jouw relatie met God.’ Een uitspraak die overeenstemt met de woorden van Jezus in Mattheus 6: 17. In het boek Jesaja zien we al heel duidelijk een opmaat naar wat Jezus in zijn leven zal vertegenwoordigen als we in hoofdstuk 58: 6 lezen wat het vasten is waar God op hoopt: ‘Is dit niet het vasten dat Ik verkies: misdadige ketenen losmaken, de banden van het juk ontbinden, de verdrukten bevrijden, en ieder juk breken?’ Dit zit dicht tegen woorden van Jezus aan uit Mattheus 9: 13: ‘Overdenk eens goed wat dit wil zeggen: barmhartigheid wil ik, geen offers’.
Vervolgens geeft Jezus antwoord aan leerlingen van Johannes waarom zij en de Farizeeën wel vasten en de leerlingen van Jezus niet. Het vasten van Jezus’ leerlingen zal komen als de bruidegom er niet meer is.
Waarom zouden wij, mensen van de 21e eeuw, vasten? Daar zijn diverse redenen voor te geven. In onze wereld die zo vol is van informatie en input, is het een mooi hulpmiddel om stil te staan bij de weg van Jezus, en om die te verbinden met onze ‘eigen weg’. Dat zijn grote woorden, onze weg is natuurlijk niet te vergelijken met die van onze Heer. Maar in de navolging van Christus mogen wij toch de tijd nemen om met aandacht stil te staan bij zijn gaan door deze wereld, en in de veertigdagentijd heeft dat een bijzondere spits. Door te vasten creëer je tijd voor bezinning en gebed, je focus komt ergens anders te liggen.
Door te vasten ‘oefen’ je jezelf ook in versoberen zodat er zicht kan komen op wat werkelijk belangrijk is. Van hoogleraar secularisatie Herman Paul verscheen recent een boekje: Shoppen in advent. Een van de hoofdstukken heet: ‘Consumentisme, hoe shoppen mensen vormt.’ Het boek gaat in op de oorzaken van secularisatie/kerkverlating. Dat heeft volgens hem onder meer te maken met hoe wij in de ban zijn geraakt van het consumeren en ons verlangen meer daardoor lieten voeden dan door de Bijbel. Door te vasten kunnen we ons bewust worden van deze tijdgeest. Vandaar de eerdere opmerking: met vasten doorbreek je een patroon van het materiële en maak je ruimte voor het immateriële.
We eindigen met een citaat van Nicolaas Sintobin: ‘Het christelijk vasten is geen doel op zich. Het gaat niet over indruk maken op God of je huisgenoten door fysieke heldendaden. Het is ook geen training om je karakter te vormen, je uithoudingsvermogen op te krikken of af te slanken – ook al kan dit een onrechtstreeks gevolg zijn. Vasten gaat ook niet over ‘zoveel mogelijk dingen laten’. Dan kom je namelijk zelf in het centrum te staan. Dan ga je bewijzen hoe sterk of hoe wilskrachtig je wel bent. Daar word je niet gelukkiger van’.
Ds. Nellie van Voornveld en ds. Dora Hoekstra