De Messiah van Händel of is het Handel?
Joukje van der Kaaden is verbonden aan de protestantse kerk in Capelle a/d IJssel en zij schreef onderstaand stuk over de Messiah.
Nu de dagen korter worden en de nachten langer, met Kerstmis voor de deur, beginnen de uitvoeringen weer van de Messiah, een werk van George Friedrich Händel, een van de grootste componisten van de zeventiende eeuw. Het is een bekend en geliefd Kerstoratorium, gecomponeerd in 1741, dat de geboorte, kruisiging en opstanding van Jezus beschrijft. Het woord ‘Messias’, dat gezalfde betekent, verwijst naar Jezus, als verlosser en bevrijder.
Georg(e) Frideric Händel werd op 23 februari 1685 geboren (in hetzelfde jaar als Johann Sebastian Bach en Domenico Scarlatti) in Halle in het hertogdom Maagdenburg in Noord-Duitsland. De jonge Händel wist al vroeg dat zijn hart bij de muziek lag. Zijn vader, een hofarts in dienst van de keurvorst in Hannover, zag liever dat zijn zoon rechten ging studeren.
Hij had niets met muziek, dat was iets voor de hogere klassen, maar toen de jonge achtjarige Händel zijn vader op een reis naar Weissenfels vergezelde trok hij de aandacht van hertog Johann Adolf I door zijn muziekspel op een hoforgel in de paleiskapel. De hertog raadde zijn vader aan om de jonge Händel muzikale instructie te geven (en zijn advies mocht niet genegeerd worden) en zo kreeg hij les van de jonge organist Friedrich Zachow in Halle.
Zachow ontdekte al snel het talent van Händel, die niet alleen het orgel, maar ook de klavecimbel, de viool en de hobo leerde bespelen. Zijn voorkeur lag bij de hobo en al vroeg componeerde hij in Zachows plaats kerkdiensten voor koor en instrumenten. Zijn vader stierf toen hij twaalf was. Kort nadat de zeventienjarige Händel zich in 1702 ingeschreven had voor een studie rechten aan de universiteit in Halle, werd hij aangesteld voor een jaar als organist en cantor van de kathedraal in Halle, een zeer prestigieus ambt. Na dit jaar ging hij in 1703 naar Hamburg, een vrije stad met een gevestigd operagezelschap en aanvaardde een positie als violist en klavecinist in het orkest van de Hamburgse Opera.
Op uitnodiging van Ferdinando de’ Medici ging Händel in 1706 naar Italië, waar hij de librettist Salvi ontmoette, waarmee hij ging samenwerken. Hij reisde naar Rome en begon religieuze muziek te componeren voor de Romeinse geestelijkheid, omdat opera nog verboden was in de Pauselijke Staten. Zijn beroemde Dixit Dominus (1707) is uit deze tijd. Zijn opera Agrippina was zeer populair en werd zevenentwintig keer opgevoerd; het publiek applaudisseerde lang voor ‘Il caro Sassone’ (de geliefde Saks), zoals Händel genoemd werd.
In 1710 werd hij hofkapelmeester van Georg, de keurvorst van Hannover, maar voelde zich daar beperkt, er was weinig werk en hij vertrok zonder toestemming van de vorst naar Engeland. Het toeval wilde dat deze keurvorst in 1714 tot koning van Engeland werd gekroond. Door de ‘Water Music’-suite te componeren voor King George kwam er een verzoening tot stand. Hij werd hofcomponist en in 1712 besloot hij zich permanent in Engeland te vestigen. Vanaf dat moment schreef hij zijn naam als Handel, zonder umlaut. In Londen stichtte hij de Royal Academy of Music, waar de Italiaanse opera bloeide.
In 1727 kreeg Handel de opdracht om vier hymnes te schrijven voor de kroningsceremonie van Koning George II. Een daarvan, Zadok the Priest, is sindsdien bij elke Britse kroningsceremonie gespeeld. Tussen 1711 en 1739 gingen er meer dan vijfentwintig opera’s van Handel in première. Begin 1737 kreeg hij een lichte beroerte, kon tijdelijk niet spelen en raakte in een crisis. Een kuur bracht herstel en hij begon met het componeren van oratoria; grootschalige werken voor koor, solisten en orkest. Hij werd zelfverzekerder en diverser in zijn composities, wat knap was omdat er niemand was die hem geleerd had hoe hij voor een koor moest schrijven. Hij verving de Italiaanse solisten door Engelse en begon Engelse koorwerken te schrijven.
In 1741 verkeerde Handel opnieuw in zwaar weer. Hij had geld verloren met riskante investeringen, zijn gezondheid liet hem in de steek en hij raakte in een depressie. Bij toeval kreeg hij een libretto aangeboden: een verzameling Bijbelteksten die samen het verhaal van Christus’ geboorte, lijden, opstanding en verheerlijking vertelden. Geraakt door de tekst componeerde hij in slechts vierentwintig dagen het Oratorium Messiah. Hij bereikte daarin een evenwicht tussen solisten en koor dat subliem is. Op 13 april 1742 ging de Messiah in première in Dublin tijdens een benefietconcert. Het werd een groot succes: de opbrengst ging naar zieken en gevangenen en Handels reputatie kreeg een enorme impuls. De Messiah met zijn ‘Halleluja’-koor is sindsdien een van de meest geliefde en meest uitgevoerde muziekwerken aller tijden.
In 1750 raakte hij gewond bij een rijtuigongeluk. In 1751 werd zijn zicht slechter en de operatie door een charlatan-chirurg maakte het probleem alleen maar groter. Uiteindelijk werd hij volledig blind, maar hij bleef optreden als organist en improvisator. De laatste uitvoering die hij bijwoonde was van Messiah. Handel stierf onverwacht in 1759, op vierenzeventigjarige leeftijd. Hij kreeg een eervolle begrafenis in de Westminster Abbey, waar duizenden mensen hem de laatste eer bewezen.
Zelf de Messiah zingen
Ik zit al jaren op een klassiek koor, genaamd Musica Vocalis, een projectkoor, opgericht in 1996, dat elke maand een zaterdagochtend oefent in de Dorpskerk. Op zaterdagmiddag 22 en zaterdagavond 29 november gaan wij twee keer de Messiah zingen, begeleid door het Dordrechts Kamerorkest en diverse solisten in het kerkelijk centrum de Open Hof in Rotterdam-Ommoord. U komt toch ook luisteren naar dit prachtige muziekwerk? Het is echt subliem.