Theo Legters ‘Schud het stof af’
De Nieuwerkerker theoloog Theo Legters schreef het boek ‘Schud het stof af’. Het boek is een eigenzinnig commentaar op het Bijbelboek Markus. Het boek bevat het verslag van een zoektocht die voor Legters jaren geleden begon. “Als puber stelde ik mijzelf en anderen vragen rond verhalen in de Bijbel. En niemand kon of wilde mij toentertijd heldere antwoorden geven. Meestal klonk een geruststellend sola fide, vrij vertaald: geloof het nou maar. Daarmee werd en wordt een grote onzekerheid gemaskeerd: vind je iets onbegrijpelijk, geloof het dan maar gewoon.
Het sola fide antwoord heeft, zoals iedereen weet, velen de kerk uitgedreven en hun geloof doen verliezen. Al te vaak wordt het geloof van mensen tegengesteld gemaakt aan het verstand gebruiken. Waardoor wordt het stellen van kritische vragen vaak gezien als een aanval op de ‘eeuwige waarheden’ van de bijbel c.q. ‘het’ christendom?”
Legters: ‘Geloven zou ook kunnen betekenen: het is één van de drijfveren voor praktisch handelen ten behoeve van mensen en de wereld die zij bewonen. Het stellen van vragen aan teksten of verhalen kan ook gezien worden als een mogelijkheid tot geloofsverrijking. Als met die ‘aanval’ op oude geloofswaarheden, die geen grond (meer) hebben in het menselijk ervaren van God, dan klopt dat; wanneer die kritische vragen ertoe leiden kan dat nieuwere en (vaak) betere inzichten het geloof juist verdiepen, dan graag!’
In dat licht is zijn studie te zien, die is geschreven met inachtneming van een aantal uitgangspunten die deze visie ondersteunen:
• De Bijbel is een joods boek, zowel de Tenach als de Apostolische Geschriften. Dat betekent dat alle commentaar en uitleg dit feit dient mee te nemen. Het Joodse denken verschilt op veel punten met het christelijke; de Joodse uitleg heeft de oudste rechten - ongeacht de uitleg die christenen of andersdenkenden eraan geven. Het is een Joods boek, dat verhalen, gedichten, sprookjes, fabels, liederen, wijsheden, tegenstrijdigheden, voorschriften en gelijkenissen bevat, waarbij historische betrouwbaarheid geen drijfveer van de auteurs is geweest; het is een verzameling ervaringen van mensen met hun Godsbeelden, die door meestal onbekende schrijvers zijn vastgelegd.
• Jezus was een jood. Zijn woorden en daden zijn alle ingebed in de Joodse traditie, zowel de schriftelijke als de mondelinge uitleg ervan in de Torah, die tweevoudig (mondeling en schriftelijk) vanaf de Sinaï aan Gods volk gegeven werd. Jezus was geen stichter van een nieuwe religie. Hij leefde in een tijd waarin er sterke apocalyptische verwachtingen waren; hij was iemand, die de spoedige komst van het koninkrijk Gods predikte. Bijna al zijn uitspraken zijn citaten uit de Tenach; deze studie laat dat zien.
• De uitleggingen in deze studie zijn gebaseerd op het onderzoekend stellen van vragen aan de tekst. Er zijn redenen te noemen, waarvoor teksten op een specifieke wijze werden opgeschreven. Ik denk bijvoorbeeld aan de tekst over de maagdelijke geboorte. Daar is een theologische uitleg over vastgelegd met voorbijgaan aan de redenen, waaróm de schrijver van het Lukasevangelie dit element in het verhaal inbracht. Ik denk dat wij als lezers geacht worden geen ongelooflijke dingen te geloven, maar om vragenderwijs op zoek te gaan naar mogelijke antwoorden. Immers: in de relatie God-mens is de mens subject en niet de Bijbel. De Bijbel is een soms aarzelende, stamelende, tegenstrijdige, juichende, boze, verdrietige, hoopvolle menselijke zegswijze over de ervaren bemoeienis van God met de mens en van de mens met God. En in die relatie en de verhalen daarover, mag mijns inziens het verstand een rol spelen. Dit boekje wil daaraan een bijdrage leveren.
• Het verstand doet mee. Al te vaak wordt verondersteld, dat geloven een gevoelszaak is en dat kan leiden tot een verminderde aandacht voor het ontstaan van de bijbel. Kennis van de bijbelwetenschappen leidt naar een beter begrijpen van – vaak – onbegrijpelijke teksten. • Spreken over God is spreken in Godsbeelden. Hoewel velen precies weten wat God wil, vindt, doet en denkt, vergeten zij dat zij feitelijk hun Godsbeeld presenteren. Maar ook theologie en Bijbelstudies manifesteren zich vanuit specifieke wereld-, mens- en Godsbeelden; vandaar de diversiteit aan zowel kerkelijke denominaties en theologische opleidingen. We kunnen de dingen om ons heen nu eenmaal nooit los zien van onszelf. Ons geloof is gebaseerd op het dynamische deel van ons karakter.
Het doel van Legters studie: op een andere manier dan we gewend zijn, naar Bijbelverhalen kijken; wat kunnen we leren van de Bijbelwetenschappen, die al sinds de 19e eeuw volop bezig is met het onderzoek naar de oorsprong van de teksten. Veel verhalen menen we, van kindsbeen af geleerd, bijna uit het hoofd te kennen. Hoe zou het zijn om dié overtuiging los te laten en ándere manieren van lezen en leren toe te passen? Dat kan en zal verrassende inzichten opleveren, die het persoonlijk geloof versterken, dan wel tegen het licht houden; misschien durven we dan onze geloofsvanzelfsprekendheid los te laten en te herinterpreteren! Op dit moment zijn in de Ringvaartkerk mensen met elkaar in gesprek over deze boeiende studie, die inderdaad het stof over oude verhalen afschudt.
Twee onderwerpen zijn er die voor geïnteresseerden aan de orde komen in – in dien gewenst - presentaties: waar komt het geloof vandaan in relatie tot ons karakter? En als tweede: wat betekent kennis van de bijbelwetenschappen voor ons begrijpen van de bijbelverhalen, toegespitst op die van Markus? Het boekje is voor € 10.00 te bestellen als studiemateriaal via tlegters@xs4all.nl. Het is geschikt voor mensen die oprecht bereid zijn, het stof van hun geloofsovertuigingen af te schudden en open te staan voor een herbezinning. Daarom stelt Legters een motivatie op prijs, als u dit boekje wenst te ontvangen.